(binhthuan.gov.vn) Trong khuôn khổ Dự án Tăng cường tư pháp cho người chưa thành niên tại Việt Nam giai đoạn 2022-2026, Chương trình hợp tác quốc gia Việt Nam-UNICEF giai đoạn 2022-2026 đã phối hợp với Bộ Tư pháp đã tổ chức Hội thảo “Tham vấn hoàn thiện quy định pháp luật hình sự và tố tụng hình sự về phòng, chống xâm hại người chưa thành niên”. Việc trẻ em được bảo vệ khỏi mọi hình thức bạo lực, xâm hại, bỏ mặc và bóc lột là một quyền cơ bản của quy định trong Công ước quốc tế về Quyền trẻ em của Liên Hợp quốc. Hiến pháp năm 2013 cũng quy định “Nhà nước nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em”. Bộ luật Hình sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng hình sự đều đã có quy định bảo vệ người dưới 18 tuổi khỏi các hành vi xâm hại nghiêm trọng. Tuy nhiên, vấn nạn bạo lực đối với người chưa thành niên đã, đang và vẫn tiếp tục là vấn đề nhức nhối. Vấn đề xâm hại trẻ em thường khó bị phát hiện vì thường diễn ra sau những cánh cửa đóng kín.

Nhằm hoàn thiện pháp luật hình sự và tố tụng hình sự về phòng, chống xâm hại trẻ em, Bộ Tư pháp đã xây dựng Báo cáo nghiên cứu về pháp luật hình sự và tố tụng hình sự về bảo vệ trẻ em bị bạo lực. Qua nghiên cứu chuẩn mực và thực tiễn quốc tế cho thấy, pháp luật hình sự và tố tụng hình sự của Việt Nam cũng như thực tiễn hoạt động của các cơ quan tố tụng tư pháp hình sự chưa hoàn toàn đáp ứng yêu cầu của Công ước quốc tế về quyền trẻ em trên các phương diện bảo vệ trẻ em khỏi mọi hình thức bạo lực, xâm hại, bỏ mặc và bóc lột. Các biện pháp này chưa đủ hoặc chưa đủ mạnh do chưa dự liệu hết các hành vi và các quan hệ xã hội cần điều chỉnh. Mặt khác, sự phát triển của công nghệ và sự phát triển nhanh chóng các trang mạng xã hội cũng làm cho tình hình phạm tội liên quan đến mua bán trẻ em, mại dâm trẻ em, khiêu dâm trẻ em trở nên phức tạp. Thực trạng đó đòi hỏi có những thay đổi về quan niệm, định nghĩa lại các thuật ngữ, khái niệm liên quan để bảo vệ trẻ em tốt hơn, đồng thời thúc đẩy tội phạm hóa các hành vi do các chủ thể thực hiện ngày càng tinh vi với nhiều thủ đoạn, phương thức khác nhau...

So sánh với pháp luật một số quốc gia cũng như chuẩn mực quốc tế cho thấy pháp luật hình sự Việt Nam còn thiếu một số quy định như: Chưa có tội danh về mồi chài, dụ dỗ và lôi kéo trực tuyến người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi xâm hại tình dục; hình phạt chưa đủ nghiêm khắc đối với các hành vi xâm hại và ngược đãi người dưới 18 tuổi. Đối với quy trình tố tụng và thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử, pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam cũng như thực tiễn xử lý mới đang dần tiếp cận hoặc có xu hướng tiếp cận chuyên biệt để giải quyết các vụ án liên quan đến người bị hại và người làm chứng chưa thành niên nhưng còn thiếu cách thức, biện pháp để thực hiện mục tiêu, phương thức thủ tục tố tụng nhạy cảm, tăng cường các biện pháp và phương thức tiếp cận pháp lý nhạy cảm.

Theo đó, các tiêu chuẩn tố tụng hình sự, quy trình cũng cần được nghiên cứu sửa đổi để có tính nhạy cảm hơn với người chưa thành niên, có tính đến hoàn cảnh cá nhân, nhu cầu, tuổi tác, giới tính, khuyết tật và mức độ trưởng thành của trẻ em, bảo đảm tôn trọng tối đa thể chất, tinh thần, đạo đức của trẻ em, bảo vệ cao nhất và vì quyền lợi của trẻ em. Trong tố tụng hình sự, các nguyên tắc ứng xử với trẻ em phải khác biệt so với người lớn như các vấn đề điều tra nhạy cảm, thông tin, hỗ trợ, trợ giúp, các vấn đề về quyền riêng tư. Qua đó, đề xuất liên quan đến sửa đổi Luật Trẻ em với kiến nghị về nâng độ tuổi từ 16 lên 18 tuổi. Liên quan đến tố tụng hình sự thì còn có vấn đề xét xử kín, trang phục của thẩm phán để thân thiện với trẻ em, quá trình điều tra nhạy cảm với người chưa thành niên, vai trò của nhân viên công tác xã hội, phòng xử án thân thiện... để bảo vệ cao nhất đối với trẻ em./.

Hải Lam Phương